ტელე და კინო სიახლენი

კინომატოგრაფის დასაწყისში მაყურებელს შეეძლო დაკვირვება მხოლოდ სურათზე უხმოთ მოძრავი მანქანების, მატარებლების, მარხილების, ქუჩაში მძინარე ადამიანების. რეჟისორის მთელი სამხატვრო ჩანაფიქრი გადმოიცემოდა მხოლოდ მოძრაობით  და მსახიობის მიმიკებით – ეს იყო ეპოქა მუნჯური კინოსი. წინა საუკუნის ოციან წლებში კინო გახდა ხმოვანი. ხმამ კარდინალურად შეცვალა მიდგომა ფილმის შექმნის პროცესისადმი – გამოჩნდა ინტონაციები გმირების ლაპარაკის დროს, შეყვარებულთა ნაზი საუბარი, ცხელი კამათი, ხმა ავტომობილის გასწრების, ავტომობილით სროლებში, მუსიკალური გაფორმება, ხაზგასმული  ყველაზე კაშკაშა ან დრამატული მომენტი, ბაკლების მირტყმის ხმა – მთელი ეს ხმოვანი მდიდარი სამყარო იქცა როგორც ახალი განზომილება. ეხლა რეჟისორმა მიიღო ბევრათ მეტი შესაძლებლობა იმისათვის რომ მაყურებლამდე მიეტანა ფანტასტიური ჩანაფიქრები, რომელსაც თავის მხრივ მუსიკით აამეტყველებდა მხატვრულ კადრს– «ვიზუალური» ეფექტი შეივსო  «ხმით». მრავალ არხიანი ხმა, როგორც ასეთი თავიდან არ იყო რასაც შემდეგ მონო შეარქვეს, ამ სახელწოდებიდან გამოდის რომ, ხმოვანი ინფორმაციის გადაცემა ხდება  მაყურებლისათვის ერთი არხის მეშვეობით, მოხდა ისე რომ ერთ ხმას დაემატა მეორე და დაერქვა სტერეო. იქმნება შთაბეჭდილება რომ, ხმა ისმის სხვადასხვა მხრიდან. ხმა თითქოს გარს უვლის მაყურუბელს, ძალიან სასიამოვნო მოსასმენია თუ მით უფრო უღრმავდები მუსიკას . პირველად მრავალარხიანი ხმა დაინერგა ხმოვანი ფილმის დაასებიდან 15-ტ წელიწადში - შორეულ 1940 წელს. დისნეის მულტფილმში "Fantasia”, რომელიც გაწყობილი იყო სამარხიანი ხმით. ფორმატის სახელი იყო Fantasound, მაგრამ მეტად ეს ფორმატი აღარ გამოყენებულა. 50-იან წლებში კინოში გამოიყენებოდა სხვა ფორმატები (ოთხარხიანი CinemaScope და ექვსარხიანი Todd-AO).
                 (Ray Dolby)
DOLBY STEREO
ნამდვილი მიღწევა კინემატოგრაფიაში და კერძოთ მრავალარხიანი ჟღერადობის სფეროში განახორციელა ინგლისელმა ინჟინერმა Ray Dolby -მ  მან შექმნა კომპანია სადაც იგი დაკავებული იყო. ხმის კომფიგურაციის შეცვლით აუდიო სისტემაში. მისი ჩაურევლობის შემთხვევაში შესაძლოა არც განვითარებულიყო ეს მრავალ არხიანი აუდიოსისტემები: მან დახვეწა გაანაწილა ხმოვანი ეფექტები ისე რომ მრავალარხიან სისტემას შესძინა განუმეორებელი ჟღერადობა. 1975 წელს კომპანია Dolby-მ წარმოადგინა Dolby Stereo. გამოიყენებოდა ეგრედწოდებული მატრიცული კოდირების სისტემა - განზომილებაში, გამოყოფილ იმ ჩვეულებრივ ოპტიკურ ხმოვან მონო გზაზე დგებოდა ორი გზა, რომლებიც ატარებდნენ ინფორმაციას არამარტო მარცხნივ და მარჯვნივ არხებში, არამედ ცენტრალურ არხზე და მეოთხე ზურგის არხზე როგორც შემცვლელი ხმის და სპეცეფექტების (surround არხი), რომელიც  «ჩაყვინთვის» ეფექტს ქმნიდა. მარცხენა და მარჯვენა არხები (Lt и Rt როგორც მიღებულია დავასახელოთ  მატრიცული კოდირების სისტემაში) მიდიან ხმოვან ტრეკში შეუცვლელი სახით, პირველად ეფექტების არხს ზღუდავენ – ჭრიან ყველა სისუფთავეთა კოლონებს სიმაღლეში 7 kgc და დაბლა 100 gc, ამუშავებენ ხმის ჩახშობის სისტემაში, და შემდეგ არხი იყოფა ორად– ერთი მხარე ტრიალდება ფაზაში-90 გრადუსით, სხვა +90 ით (ან ტრიალდება 180 გრადუსით, და მეორე რჩება შეუცვლელი). რის შემდეგაც ნაწილები ემატება მარცხენა და მარჯვენა არხებს, შეწყობილად. ცენტრალული არხის დონეს ადაბლებენ  3–დეციბელამდე, და ურევენ მას სხვადასხვა ნაწილებში მარცხენა და მარჯვენა არხებზე. დეკოდირებისას მარცხენა და მარჯვენა არხები ჯერდებიან ხმოვან გამანაწილებლებში (დინამიკებში), რეალურად, შეუცვლელი სახით. ეფექტების არხი გამოთვლით იღებს Rt – Lt დან (ფაზის ამოტრიალებისას), გამოყოფილი ფილტრების დახმარებით ხაზზე სისუფთავის 100 gc – 7 kgc, შემდეგ ხმის ჩახშობის სისტემით აკეთებენ მცირე შეჩერებას (20 დან 100 mc-მდე ოთახთან მიმართებაში). ამის შემდეგ სიგნალი მიდის დინამიკებში. შეჩერება აუცილებელია სუბიექტური გაყოფისათვის ცენტრალური და surround არხების.
აქ იმყოფება ეგრეთწოდებული ეფექტი Хааса – თუ ერთი სიგნალი მოდის ცოტა გვიან სხვა მეორესი ისმის ოდნავ ხმამაღლა, ამ დროს, შემოდის ადრე, იმალება და ჩვენ მას პრაქტიკულად ვერ შევიგრძნობთ.  თუმცა ხმა უკანა არხისაა იმყოფება მარცხენა და მარჯვენა არხებში, არაა სიგნალი უკანა არხზე აქვს შედარებით მაღალი დონე ხმის და მოდის დაგვიანებით, ამიტომ ეფექტების ხმა მოდის მაყურებელთან უკნიდან, როგორც რიალურად უნდა იყოს. ერთი შეხედვით – ადვილად დაალაგეს– Lt და Rt აამაღლეს დონე  3 DB – და ძალიან კარგად მუშაობს. ეს ახალი ფორმატი გამოიყენეს в 1977 წელს, როდესაც ეკრანზე გამოვიდა ორი საუკეთესო ფილმი: «ვარსკვლავთ ომები» და «ახლო კონტაქტები მესამე სახის». დღევანდელ დღეს მსოფლიოში მოქმედებს 40 ათასი კინოთეატრი, Dolby Stereo–სისტემით აღჭურვილი.
DOLBY SURROUND и DOLBY SURROUND PRO LOGIC


DOLBY და სიმბოლიკა ორმაგი D არის დარეგისტრირებული სავაჭრო მარკით Dolby Laboratories.